७/१२ वर मुलींची नावे लावणे का गरजेचे आहे? 'हिंदू वारसा कायदा २००५' काय सांगतो? (महत्त्वाची माहिती)

 नमस्कार शेतकरी मित्रांनो,

गावात आजही वारस नोंद (Varas Nond) करताना एक प्रथा सर्रास पाहायला मिळते. ती म्हणजे - "फक्त मुलांची नावे लावायची आणि मुलींची नावे वगळायची."

अनेकदा वारस अर्जात मुद्दाम मुलींची नावे लपवली जातात किंवा "मुलींचे लग्न झाले आहे, त्यांना सासरी हक्क मिळतो," असे सांगून त्यांना माहेरच्या इस्टेटीतून बेदखल केले जाते.

पण तुम्हाला माहित आहे का? ९ सप्टेंबर २००५ नंतर चित्र पूर्णपणे बदलले आहे. जर तुम्ही वारस नोंदीमध्ये मुलींची नावे टाकली नाहीत, तर ती नोंद भविष्यात 'बेकायदेशीर' ठरू शकते.

आज आपण पाहूया, हिंदू वारसा हक्क (सुधारणा) कायदा, २००५ नक्की काय सांगतो?

१. कायदा काय म्हणतो? (The Legal Provision):

हिंदू वारसा हक्क (सुधारणा) अधिनियम, २००५ नुसार, वडिलांच्या मालमत्तेत मुलींना मुलांइतकाच 'समान वाटा' (Equal Right) देण्यात आला आहे.

मुलगी विवाहित असो किंवा अविवाहित, तिचा वडिलांच्या वडिलोपार्जित आणि स्वकष्टार्जित संपत्तीवर जन्मतःच हक्क असतो.

ती 'सहदायकी' (Coparcener) असते. म्हणजेच, जेवढा अधिकार मुलाला आहे, तेवढाच अधिकार मुलीला सुद्धा आहे.

२. मुलीचे नाव कमी करायचे असेल तर? (Relinquishment Deed):

बरेच लोक साध्या कागदावर किंवा १०० रुपयांच्या स्टॅम्पवर मुलीचे 'संमती पत्र' (Consent Letter) किंवा 'ना-हरकत प्रतिज्ञापत्र' (Affidavit) जोडून तिचे नाव कमी करायला सांगतात.

हे पूर्णपणे चुकीचे आहे!

तलाठी स्तरावर साध्या प्रतिज्ञापत्रावरून वारसाचे हक्क कमी करता येत नाहीत. जर एखाद्या मुलीला स्वखुशीने आपला हक्क भावासाठी सोडून द्यायचा असेल, तर तिने सब-रजिस्ट्रार (दुय्यम निबंधक) कार्यालयात जाऊन नोंदणीकृत 'हक्कसोड पत्र' (Relinquishment Deed) करणे कायदेशीररित्या बंधनकारक आहे.

३. नाव न लावल्यास काय नुकसान होऊ शकते?

जर तुम्ही वारस फेरफार करताना मुलींची नावे लपवली, तर:

ती मुलगी भविष्यात कधीही दिवाणी न्यायालयात (Civil Court) जाऊन दावा ठोकू शकते.

एकदा दावा दाखल झाला की, ती जुनी वारस नोंद रद्द होऊ शकते आणि जमिनीचे व्यवहार अडकू शकतात.

फसवणूक केल्याबद्दल संबंधित व्यक्तींवर गुन्हा दाखल होऊ शकतो.

⚠️ तलाठ्याचा महत्वाचा सल्ला (Expert Tip):

"शेतकरी मित्रांनो, वारस नोंद करताना कुटुंबातील सर्व कायदेशीर वारसांची (मुलांसोबतच मुलींची, विधवा सुनेची) नावे देणे तुमची जबाबदारी आहे. 'ती माहेरची पाहुणी आहे' असे म्हणून तिला हक्कापासून वंचित ठेवू नका. भविष्यातील कोर्ट-कचेऱ्या आणि जमिनीचे वाद टाळायचे असतील, तर ७/१२ वर सर्वांची नावे लावणे हाच शहाणपणाचा मार्ग आहे."

ही माहिती तुम्हाला उपयुक्त वाटल्यास नक्की शेअर करा.

महत्वाची टीप (Disclaimer):

सदर लेखामध्ये दिलेली माहिती ही सामान्य जनतेच्या मार्गदर्शनासाठी आहे. प्रत्येक प्रकरणाची पार्श्वभूमी वेगळी असू शकते. वारस हक्काच्या जटिल प्रकरणांमध्ये वकिलाचा सल्ला घेणे उत्तम.